HIV i AIDS – przenoszenie, objawy, ochrona i leczenie

HIV (ludzki wirus niedoboru odporności) jest jedną z najbardziej znanych infekcji przenoszonych drogą płciową. Atakuje układ odpornościowy i – nieleczony – może prowadzić do AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności). Dzięki nowoczesnym terapiom zakażenie HIV można dziś skutecznie kontrolować, a osoby żyjące z HIV mogą prowadzić niemal normalne życie.

Ważne fakty o HIV i AIDS:

• HIV i AIDS to nie to samo: HIV to wirus, AIDS to późne, zaawansowane stadium choroby.
• Wczesne leczenie ART (terapia antyretrowirusowa) zapobiega rozwojowi AIDS.
• U=U: niewykrywalny = nieprzenoszalny – skutecznie leczone osoby nie przekazują wirusa dalej.
• PrEP i PEP – leki, które mogą zmniejszyć ryzyko zakażenia.

Mimo postępu medycyny profilaktyka pozostaje kluczowa – prezerwatywy i regularne testy to najlepsza ochrona! Więcej o STI i środkach ochronnych znajdziesz w naszym przeglądzie.

Sposoby przenoszenia HIV: jak dochodzi do zakażenia?

HIV przenosi się przez kontakt z zakaźnymi płynami ustrojowymi:

• Krew
• Nasienie i płyn preejakulacyjny
• Wydzielina pochwowa
• Mleko matki

Wirus wnika do organizmu, gdy te płyny mają kontakt z błonami śluzowymi (pochwa, penis, odbyt, jama ustna) lub dostają się do krwi przez mikrourazy skóry.

Ważne: brak ryzyka w kontaktach codziennych – HIV nie przenosi się przez całowanie, przytulanie, podanie ręki, wspólne toalety, sztućce czy szklanki.

W jaki sposób mężczyźni najczęściej zarażają się HIV?

• Stosunki bez zabezpieczenia (pochwowe, analne, oralne) – najwyższe ryzyko przy seksie analnym.
• Wspólne igły/strzykawki (używki, niehigieniczne tatuaże/piercing).
• Transmisja wertykalna – z matki na dziecko w czasie porodu lub karmienia piersią (gdy brak leczenia).
• Kontakt z krwią – niejałowy sprzęt medyczny, transfuzje w krajach o niskich standardach.

Dlaczego statystycznie wyższe ryzyko dotyczy MSM?

• Seks analny – delikatna błona śluzowa łatwiej ulega mikrourazom.
• Więcej partnerów / większe sieci – większa liczba kontaktów bez zabezpieczenia = większe ryzyko.
• Częstsze inne STI (np. rzeżączka, kiła) zwiększają podatność na zakażenie HIV.

Uwaga: każdy może zakazić się HIV – bezpieczny seks i testy chronią wszystkich, niezależnie od orientacji.

Objawy HIV i możliwe następstwa

HIV rozwija się etapami i może przez lata nie dawać objawów. Bez leczenia stopniowo osłabia odporność aż do AIDS – stadium, w którym organizm nie radzi sobie z infekcjami.

Jak długo można nie wiedzieć o zakażeniu?

We wczesnych tygodniach wiele osób nie ma objawów lub są one łagodne. Bez terapii poważne symptomy mogą pojawić się po latach, a w tym czasie możliwe jest nieświadome przenoszenie wirusa.

Pierwsze objawy: ostra infekcja

Występuje zwykle po 2–6 tygodniach od ekspozycji i przypomina grypę/mononukleozę. Trwa kilka dni–tygodni. Typowe:

• Gorączka i nocne poty
• Wysypka na tułowiu (tzw. „wysypka HIV”)
• Zmęczenie, powiększone węzły chłonne
• Ból gardła, bóle mięśni

HIV u kobiet – na co zwracać uwagę?

• Nieregularne lub obfitsze miesiączki
• Nawrotowe grzybice / bakteryjna waginoza
• Osłabienie, utrata masy ciała

Postęp zakażenia i późne objawy

• Przewlekła biegunka, znaczna utrata wagi
• Grzybice jamy ustnej / przełyku
• Nawracająca gorączka, uporczywe nocne poty
• Wysypki i trudno gojące się rany

Dobra wiadomość: dzięki skutecznej ART osoby żyjące z HIV mogą mieć prawie normalną długość życia.

Profilaktyka HIV: jak najlepiej się chronić?

Prezerwatywy i praktyki bezpiecznego seksu

Prezerwatywy tworzą skuteczną barierę przed wirusem. Prawidłowe zakładanie prezerwatywy znacząco redukuje ryzyko.

• Przy seksie pochwowym i analnym – wyraźne zmniejszenie ryzyka transmisji.
• Oralny ≠ zero ryzyka – zwłaszcza przy ranach w jamie ustnej/krwawiących dziąsłach.
• Zabawki erotyczne – używaj nowej prezerwatywy lub dokładnie je dezynfekuj.

Prezerwatywy, np. Wingman, chronią także przed innymi STI (kiła, rzeżączka, chlamydia).

PrEP i PEP – ochrona farmakologiczna

PrEP (profilaktyka przedekspozycyjna): codziennie przyjmowany lek dla osób z podwyższonym ryzykiem; zmniejsza ryzyko zakażenia nawet o 99% przy regularnym stosowaniu.

PEP (profilaktyka poekspozycyjna): leczenie ratunkowe po możliwej ekspozycji (np. pęknięta prezerwatywa); należy rozpocząć do 72 godzin, terapia trwa 28 dni.

PrEP/PEP to uzupełnienie, a nie zamiennik prezerwatyw (nie chronią przed innymi STI).

Test na HIV, leczenie, „wyleczenie”

Jak testuje się HIV?

• Test laboratoryjny (Ag/Ab) – najpewniejszy, wiarygodny po ~6 tygodniach.
• Szybki test – wynik w kilka minut, mniej dokładny niż test lab.

Po ryzykownej sytuacji koniecznie wykonaj test – wczesna diagnoza poprawia rokowanie i ogranicza transmisję.

Czy HIV podlega obowiązkowi zgłoszenia?

Tak – diagnozę zgłasza się anonimowo do sanepidu (bez danych osobowych) w celach epidemiologicznych.

Czy HIV jest dziś uleczalny?

Nie. HIV nie da się „wyeliminować”, ale nowoczesna ART skutecznie hamuje namnażanie wirusa, chroniąc układ odpornościowy. Wczesne leczenie = normalna długość życia.

U=U – niewykrywalny = nieprzenoszalny

• Skuteczna terapia obniża wiremię poniżej progu wykrywalności.
• Przy niewykrywalnym poziomie wirusa nie dochodzi do transmisji seksualnej (U=U).

HIV a ciąża

• Leczenie redukuje ryzyko transmisji do <1%.
• Poród często przez cesarskie cięcie, aby dodatkowo obniżyć ryzyko.
• Karmienia piersią zwykle się unika (HIV przenosi się z mlekiem).

Aspekty społeczne

• Edukacja i otwarta rozmowa zmniejszają stygmatyzację.
• Dzięki terapii osoby żyjące z HIV mają niemal normalną długość życia.
• Strach i niewiedza to największe bariery – wiedza = ochrona.

Chroń się przed HIV i AIDS

• Używaj prezerwatyw i regularnie się testuj.
• Rozważ PrEP/PEP jako dodatkową ochronę.
• Wcześnie testuj i wcześnie lecz – utrzymasz HIV pod kontrolą.

Dbaj o bezpieczny seks i wypróbuj teraz zestaw próbny Wingman – maksymalna ochrona i komfort!