Wat is Syfilis?

Syfilis – symptomen, overdracht, bescherming & behandeling

Syfilis is een seksueel overdraagbare aandoening (soa) die wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum. De ziekte kan verschillende organen aantasten en verloopt in verschillende stadia. Zonder behandeling kan syfilis ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid – van huiduitslag en orgaanschade tot neurologische stoornissen.

Bijzonder alarmerend: syfilis is de laatste jaren weer sterk in opmars, vooral in Europa en de VS. Ondanks de beschikbare behandeling neemt het aantal infecties toe, waardoor vroegtijdige diagnose en beschermende maatregelen bijzonder belangrijk zijn.

Voor meer informatie over seksueel overdraagbare aandoeningen en beschermende maatregelen , bekijk ons overzicht.

Overdrachtswijzen van syfilis: hoe raak je besmet?

Syfilis wordt voornamelijk overgedragen door direct contact met besmettelijke huid- of slijmvlieslaesies. Het risico op besmetting is vooral groot bij onbeschermde geslachtsgemeenschap, maar ook andere manieren van overdracht zijn mogelijk.

• Onbeschermde vaginale, anale of orale seks – de meest voorkomende bron van infectie, omdat de bacteriën zich via de slijmvliezen verspreiden.
• Overdracht tijdens de zwangerschap – een geïnfecteerde moeder kan syfilis overdragen op haar ongeboren kind, wat ernstige gevolgen voor de gezondheid kan hebben (congenitale syfilis).
• Zeldzamer: bloedcontact – door het delen van naalden (bijvoorbeeld bij drugsgebruik) of in zeldzame gevallen door onbehandelde bloedtransfusies.

Belangrijk: syfilis kan ook via de kleinste huidbeschadigingen binnendringen, zodat zelfs indirect contact met geïnfecteerde gebieden een risico kan vormen.

Is syfilis overdraagbaar door zoenen?

Ja, syfilis kan worden overgedragen door zoenen als er open syfiliswonden (chancres) in de mond of op de tong aanwezig zijn. Ook als er geen duidelijke symptomen zichtbaar zijn, bestaat er een besmettingsrisico.

Geen overdracht door:

• aanraking, handen schudden of omhelzen
• Toiletbrillen, handdoeken of gedeeld bestek
• Syfilis-symptomen & ziekteverloop

Syfilis verloopt in drie stadia, die elk verschillende symptomen met zich meebrengen. Omdat de ziekte vaak lang onopgemerkt blijft, kan ze zich jarenlang in het lichaam verspreiden en ernstige schade veroorzaken.

Waarom is syfilis zo gevaarlijk?

Onbehandeld kan syfilis organen, zenuwen en de hersenen aantasten en in het ergste geval dodelijk zijn. De ziekte is bijzonder verraderlijk omdat ze in de vroege stadia vaak wordt verward met onschuldige klachten of helemaal niet wordt opgemerkt.

1. Primaire fase: de eerste symptomen

Het eerste stadium begint ongeveer 10 tot 90 dagen na de besmetting – gemiddeld treden de symptomen na drie weken op.

• Pijnloze zweren (chancres) – ontstaan op de plaats van de infectie, vaak op de penis, vagina, anus, mond of tong.
• Zwelling van de lymfeklieren – meestal in de buurt van de chancre.
• Geen pijn of jeuk, waardoor veel mensen de symptomen over het hoofd zien.
• De chancre geneest vanzelf, maar dat betekent niet dat de infectie verdwenen is! Zonder behandeling blijft syfilis actief in het lichaam.

2. Secundaire fase: huiduitslag en griepachtige klachten

Als de ziekte onbehandeld blijft, gaat deze binnen zes weken tot zes maanden na de infectie over in het secundaire stadium.

• Huiduitslag (syfilis-uitslag) – vaak op handen, voeten en hoofdhuid, meestal geen jeuk.
• Koorts, vermoeidheid en spierpijn – lijken op griep of verkoudheid.
• Syfilisvlekken – roodachtige huidveranderingen, vooral op de handpalmen en voetzolen.
• Zwelling van de lymfeklieren – over het hele lichaam.
• Haaruitval, ontstekingen van de slijmvliezen of wratachtige gezwellen (condylomata lata) kunnen voorkomen.

Deze symptomen kunnen vanzelf verdwijnen, maar dat betekent niet dat de ziekte genezen is. Zonder behandeling blijft syfilis actief en kan het overgaan naar het volgende stadium.

3. Tertiaire fase: late gevolgen & orgaanschade

Het tertiaire stadium kan zich jaren of decennia na de infectie ontwikkelen als er geen behandeling plaatsvindt. In deze fase kan syfilis levensbedreigend worden.

• Ernstige neurologische stoornissen – waaronder verlamming, verwardheid of dementie.
• Verblindering of gehoorverlies – door zenuwbeschadiging.
• Orgaanschade – met name aan het hart, de lever en de hersenen.
• Gummata (knobbelige zweren) – ontstaan op de huid en slijmvliezen en kunnen weefsel vernietigen.

Het derde stadium komt zelden voor, omdat syfilis tegenwoordig goed te behandelen is, maar wie zich niet laat testen, riskeert ernstige gevolgen!

Waarom is syfilis weer in opmars?

De afgelopen jaren is het aantal gevallen van syfilisinfecties wereldwijd aanzienlijk gestegen, vooral in veel westerse landen. Maar wat zijn de redenen voor deze zorgwekkende ontwikkeling?

• Minder condoomgebruik – Door veranderd risicogedrag, datingapps en de beschikbaarheid van moderne hiv-preventiemiddelen zoals PrEP zien steeds meer mensen af van condoomgebruik, waardoor het risico toeneemt.
• Gebrek aan bewustzijn – Terwijl infecties zoals chlamydia of gonorroe bekender zijn, wordt syfilis vaak onderschat. Veel mensen weten niet dat de ziekte weer in opmars is en hoe gemakkelijk deze zich kan verspreiden.
• Vaak asymptomatisch verloop – Syfilis kan lange tijd zonder waarneembare klachten verlopen of symptomen vertonen die gemakkelijk kunnen worden verward met andere aandoeningen. 

Daarom zijn regelmatige soa-tests en veilige seks belangrijker dan ooit! Vooral mensen met vaak wisselende seksuele partners moeten zich regelmatig laten testen om een onontdekte infectie in een vroeg stadium op te sporen en verdere besmettingen te voorkomen.

Syfilis & zwangerschap: gevaar voor het ongeboren kind

Syfilis kan tijdens de zwangerschap van de moeder op het ongeboren kind worden overgedragen, wat congenitale syfilis wordt genoemd. Zonder behandeling kan dit leiden tot ernstige gezondheidscomplicaties bij het kind, zowel tijdens de zwangerschap als na de geboorte.

• Vroeggeboorten of miskramen – Onbehandelde syfilis kan het risico aanzienlijk verhogen.
• Ernstige orgaanschade bij de baby – De bacterie Treponema pallidum kan het ongeboren kind infecteren en langdurige schade aan organen veroorzaken.
• Misvormingen, blindheid of doofheid – Syfilis kan bij pasgeborenen leiden tot ernstige ontwikkelingsstoornissen, botvervormingen of schade aan het zenuwstelsel.

Vroegtijdige tests tijdens de zwangerschap zijn cruciaal! Zwangere vrouwen moeten zich in het kader van de preventieve onderzoeken op syfilis laten testen. Een tijdige antibioticabehandeling met penicilline kan de infectie genezen en de baby tegen complicaties beschermen.

Preventie & bescherming: hoe voorkom je een besmetting?

Aangezien syfilis zeer besmettelijk is en vaak geen symptomen vertoont, is veilige seks de beste methode om jezelf en anderen te beschermen. Hoewel condooms en beflapjes het risico op infectie aanzienlijk verminderen, bieden ze geen 100% bescherming, omdat syfilis ook kan worden overgedragen door huidcontact met geïnfecteerde slijmvliezen.

• Gebruik condooms en beflapjes – Bij vaginale, anale en orale seks helpen ze het risico op besmetting te minimaliseren.
• Laat je regelmatig testen – Dit is vooral belangrijk voor mensen met wisselende seksuele partners of in open relaties.
• Vermijd open wonden – Syfilis kan al worden overgedragen via de kleinste verwondingen van de huid of slijmvliezen.

Veelgemaakte fouten bij de preventie van syfilis

Veel mensen onderschatten de infectie of geloven in wijdverbreide mythes die hun risico kunnen verhogen:

• "Condooms bieden 100% bescherming." – Condooms verminderen het risico aanzienlijk, maar syfilis kan ook worden overgedragen door huidcontact buiten het beschermde gebied, bijvoorbeeld via zweren in de lies of op de dijen.
• "Ik merk het toch wel als iemand syfilis heeft." – Veel infecties verlopen zonder symptomen of met niet-specifieke klachten, zodat de betrokkenen er vaak niets van weten.
• "Syfilis is een ziekte uit het verleden." – Fout! Het aantal gevallen neemt wereldwijd weer toe en vooral in grote steden is het infectiepercentage hoog.

Typische fouten bij het gebruik van condooms

Hoewel condooms een van de beste beschermingsmaatregelen tegen seksueel overdraagbare aandoeningen zijn, kan onjuist gebruik het risico op besmetting verhogen.

• Verkeerde maat gebruiken – Een te strak condoom kan scheuren, een te ruim condoom kan afglijden. Het is belangrijk om de juiste condoommaat te kennen.
• Condooms meerdere keren gebruiken of niet vervangen – Als het condoom niet wordt vervangen na afwisselend anaal, vaginaal en oraal seks, neemt het risico op overdracht van infecties toe.
• Gebruik van glijmiddelen op oliebasis – Producten zoals vaseline of massageolie kunnen het latex beschadigen en het condoom poreus maken. Glijmiddelen op siliconen- of waterbasis zijn beter.
• Het condoom verkeerd om opdoen en dan omdraaien – Hierdoor kunnen reeds besmettelijke lichaamsvloeistoffen aan de buitenkant terechtkomen. Als een condoom verkeerd om is opgedaan, moet een nieuw condoom worden gebruikt.

Correct gebruik van condooms beschermt niet alleen tegen syfilis, maar ook tegen veel andere soa's! Meer tips voor het juiste gebruik van condooms vind je op onze blog.

Syfilistest & behandeling: wat te doen bij vermoeden?

Omdat syfilis in de vroege stadia vaak weinig of geen symptomen veroorzaakt, blijft het vaak onopgemerkt. Regelmatige tests zijn daarom cruciaal om een infectie in een vroeg stadium op te sporen en verdere overdracht te voorkomen.

Is syfilis tegenwoordig te genezen?

Ja, syfilis is te genezen als het in een vroeg stadium wordt ontdekt en behandeld. Met antibiotica kan de infectie volledig worden genezen voordat deze ernstige schade veroorzaakt. Zonder behandeling kan syfilis zich echter door het lichaam verspreiden en levensbedreigende orgaanschade veroorzaken.

Hoe wordt syfilis getest?

• Bloedtest – De meest voorkomende en betrouwbare test. Deze test spoort antistoffen tegen de syfilisbacterie op die zich in het lichaam hebben gevormd.
• Donkerveldmicroscopie – Directe detectie van de ziekteverwekker uit een uitstrijkje van een open syfiliswond (chancroid). Wordt voornamelijk gebruikt in het primaire stadium.
• PCR-test – Een zeer nauwkeurige methode die het genetisch materiaal van de bacterie aantoont. Wordt vooral gebruikt bij onduidelijke gevallen, maar wordt minder vaak toegepast.

Wie moet zich laten testen?

• Personen met wisselende seksuele partners of onbeschermde seks
• Mensen die al een andere soa hebben – omdat syfilis het risico op verdere infecties verhoogt
• Zwangere vrouwen – syfilis kan worden overgedragen op de baby, daarom is een test tijdens de zwangerschap bijzonder belangrijk

Hoe wordt syfilis behandeld?

• Antibioticatherapie met penicilline – In de meeste gevallen is één injectie voldoende om syfilis in een vroeg stadium volledig te genezen. In latere stadia zijn meerdere injecties over een langere periode nodig.
• De partner moet ook worden behandeld – ook als er geen symptomen zijn, moet de partner worden behandeld om herbesmetting (pingpong-effect) te voorkomen.
• Geen seks tijdens de behandeling – Totdat de infectie volledig is genezen, moet seksueel contact worden vermeden om verdere verspreiding te voorkomen.

Vroegtijdige behandeling is cruciaal! Als syfilis in een vroeg stadium wordt ontdekt, kan het gemakkelijk met antibiotica worden behandeld. Zonder behandeling kan het echter leiden tot ernstige complicaties, waaronder neurologische schade, blindheid of hartaandoeningen.

Beschermt je tegen syfilis

Syfilis is een ernstige, maar te genezen soa die de laatste jaren weer vaker voorkomt. Vroegtijdige opsporing en beschermende maatregelen zijn cruciaal om de infectie te voorkomen.

• Gebruik condooms en laat je regelmatig testen
• Let op de eerste symptomen en laat je tijdig testen
• Snelle behandeling voorkomt late gevolgen

Zorg voor veilige seks en probeer nu het Wingman-proefpakket – voor maximale bescherming en comfort, dankzij de innovatieve clip die ervoor zorgt dat het condoom altijd goed blijft zitten.